چربی عامل اصلی ابتلا به دیابت نوع 2
تحقیقات با ارزشی در گذشته انجام شده که به نتایج جالب توجهی منجر شده است: اگر افراد سالم و جوان را انتخاب کنید و آنها را به دو گروه تقسیم کنید، به گروه اول برنامه غذایی پر چربی و به گروه دوم برنامه غذایی پر کربوهیدرات (از جمله قند) بدهید، ظرف تنها دو روز گروه اول که برنامه غذایی پر چربی دارند به سرعت به سمت عدم تحمل گلوکز پیش میروند. به صورتی که قند خون گروهی که چربی زیادی در رژیم غذایی شان دارند دو برابر گروه دیگر خواهد بود. این یافته ها در آزمایشهای متعدد تایید شدند. هنگامی که مقدار چربی برنامه غذایی بالا میرود، قند خون نیز بالا میرود. اما سوال اینجاست چرا خوردن چربی باعث بالا رفتن قند خون میشود؟ تقریبا هفت دهه طول کشید تا دانشمندان راز این معمای بزرگ را کشف کنند و به کلید درمان دیابت نوع 2 برسند.
علت این که ورزشکاران پیش از مسابقات ورزشی برنامه غذایی پر کربوهیدرات مصرف میکنند، افزایش ذخیره سوخت برای فعالیت عضلات است. بدن ما از طریق دستگاه گوارش نشاسته را به گلوکز (قند خون) تجزیه میکند و از طریق جریان خون گلوکز را به سلولها میرساند تا سلولها با سوزاندن گلوکز انرژی لازم را تولید کنند.
قند خون برای سلولها همانند یک غریبه است که در سلول به روی آن بسته است، انسولین کلید ورود به داخل سلول است. در واقع انسولین همان کلیدی است که گلوکز با آن در را باز میکند تا بتواند وارد سلولهای عضلات شده و در آنجا مورد استفاده قرار بگیرد.
هنگامی که انسولین خون به گیرنده انسولین موجود در سلول متصل میشود، آنزیمی فعال میشود که آن نیز به نوبه خود آنزیم دیگری را فعال میسازد و آن نیز دو آنزیم دیگر را فعال میکند و در نهایت انتقال گلوکز به داخل سلول اتفاق می افتد.
اما در صورتی که انسولین وجود نداشته باشد چه اتفاقی رخ میدهد؟ قند در جریان خون (پشت در بسته سلول) باقی می ماند و نمیتواند وارد سلول شود. به همین علت میزان قند در خون بالا و بالاتر میرود. این همان اتفاقی است که در دیابت نوع 1 رخ میدهد. در دیابت نوع 1 سلولهای پانکراس که انسولین تولید میکنند، تخریب شده و انسولین دیگر تولید نمیشود، در نتیجه قند خون بالا میرود. اما بالا رفتن قند خون علت دیگری نیز میتواند داشته باشد. ممکن است بدن انسولین کافی تولید کند اما انسولین نتواند در سلول را برای ورود قند باز کند. به این وضعیت مقاومت به انسولین گفته میشود به این معنی که سلولها در مقابل تاثیر انسولین مقاومت میکنند. اما چه عاملی باعث میشود انسولین نتواند در سلول را باز کند؟ در اینجاست که با نقش چربی آشنا میشویم: قطرات چربی در داخل سلولها که لیپید داخل سلول عضله (intramyocellular lipid) خوانده میشود نقش اصلی در مقاومت به انسولین ایفا میکند.
چربی موجود در جریان خون در داخل سلولهای عضلات تجمع می یابد و باعث ایجاد مواد سمی چرب حاصل از تجزیه و رادیکالهای آزاد میشود که جلوی ارسال سیگنال انسولین را میگیرند. در این حالت فرقی نمیکند چه مقدار انسولین در جریان خونتان وجود داشته باشد، انسولین دیگر نمیتواند به صورت کارامد دروازه ورودی سلول را به روی گلوکز بگشاید! بنابراین قند خون بالا میرود. جالب است بدانید این فرایند تنها ظرف سه ساعت میتواند رخ دهد.
مکانیسم مقاومت به انسولین ناشی از چربی، سالها شناخته شده نبود تا این که فناوریهای جدید ام آر آی پدید آمدند و محققان توانستند ببینند با ورود چربی به داخل خون در درون عضله انسان چه اتفاقی رخ میدهد. به این صورت محققان متوجه شدند افزایش میزان چربی خون با جلوگیری از حمل گلوکز به داخل سلول باعث بالا رفتن قند خون میشود.
دانشمندان آزمایش متقابل دیگری نیز انجام دادند و دریافتند پایین آوردن چربی خون باعث پایین آمدن مقاومت به انسولین میشود پس اگر چربی از خون خارج شود قند خون نیز پایین می آید. این پدیده نشان میدهد چرا رژیم لاغری کتوژنی پر چربی نمیتواند بهبود چندانی در کاهش مقاومت به انسولین شود.
هر چه چربی برنامه غذایی خود را پایینتر بیاوریم، عملکرد انسولین بهتر خواهد شد. همین امر نشان میدهد تحمل قند حتی در افراد سالم ممکن است در اثر برنامه غذایی پر چربی کم کربوهیدرات، دچار اختلال شود. تاثیر کاهش مقاومت به انسولین با کاهش چربی چشمگیر است.
